जीवनभर
कम्युनिष्ट आन्दोलनमा लागेका राष्ट्रिय जनमोर्चाका अध्यक्ष चित्रबहादुर
केसी र आजिवन ‘राजावादी राजनीति’मा लागेका राप्रपा नेपालका अध्यक्ष कमल
थापाबीच समकालिन राजनीतिमा धेरै कुरामा समानता देखिन्छ । मुख्य समानता हो,
यी दुबै नेता संघीयताको विरोध गर्छन् ।
यसैबीच
अर्को समानता थपिएको छ, केसी र थापा मंसिर ४ गते हुने भनिएको संविधानसभा
निर्वाचनमा प्रत्यक्षबाट उम्मेद्वार बनेका छैनन् । यी दुबै समानुपातिकबाट
उम्मेदवार बनेका छन् । बिगत संविधानसभा निर्वाचनमा प्रत्यक्षमा खडा भएका
थापा र केसी किन प्रत्यक्षबाट भागेका हुन् ? दुबै पार्टी निकट स्रोत भन्छ,
‘हार्ने अवस्था नै मुख्य कारण हो ।’ संघीयताको विरोध गरेर मिडिया चर्चाका
कारण छवी बनाएका यी दुइ नेताको जनाधार भने खस्किएको यसबाट स्पष्ट हुन्छ ।
चित्रबहादुर
केसी र कमल थापामा केही समानता छन् । दुबै संघीयता विरोधी हुन । दुबै
‘संघीयताले देश टुक्रिन्छ’ भन्दै हिंड्छन् । दुबै जातले क्षेत्री हुन ।
दुबै नेताको बोली मिठो छ । भाषण पनि आकर्षक गर्छन । शारीरिक उचाइ उस्तै छ ।
शिरमा टोपी लगाउँछन् । दुबैको भाषण सुन्दा यिनले भनेको कुरा साँचो हो कि
भन्ने भान पनि पार्छन् । रुपमा जे भए पनि सारमा यी नेता यतिबेला परिवर्तनको
प्रकृयाको विरोधमा एकै ठाउँमा उभिएका छन् । जनतामा यिनको खासै पकड छैन ।
तर, ठुल-ठुला कुरा गरिरहेका छन् । नेपालमा च्याउ उम्रिए झैं उम्रिएका
मिडियाका लागि उनीहरुका ‘एन्टी करेन्ट’ कुरा हट भइरहेका छन् । संघीयता,
पहिचान, धर्म निरपेक्षता र गणतन्त्रको विरोधमा रहेका मिडिया बारम्बार
चित्रबहादुर र कमललाई नै बढी उचालिरहेका छन् । तर, उनीहरुको असलियत
त्यसबेला देखियो, जब जनतामाझ जाने बेला आयो । कुरा ठुला गरे पनि जनाधार
नभएकाले यी दुई नेता प्रत्यक्ष निर्वाचनबाट भागी सकेका छन् । र समानुपातीक
तर्फ गएका छन् ।संघीयता
विरोधी र राजावादी पार्टी राप्रपा नेपालले संविधानसभाका २ सय ३८ स्थानका
लागि उम्मेदवार घोषणा गर्यो । तर, प्रत्यक्षतर्फका २ सय ३८ उम्मेदवारको
सूचीमा पार्टी अध्यक्ष कमल थापा र महामन्त्री केशरबहादुर विष्टको नाम भने
छैन । जनाधार कमजोर भएको र प्रत्यक्षमा खडा हुँदा हार्ने सम्भावना बढी
भएकाले कमल र केशर समानुपातिकतर्फबाट उम्मेदवार भएका हुन् । कमल अध्यक्ष
रहेको राप्रपालाई पहिलो संविधानसभाको प्रत्यक्ष चुनावमा जनताले एक सिट पनि
जिताएका थिएनन् । पहिलो संविधानसभा चुनावमा राप्रपा नेपालले देशभरिबाट
पाएको कूल मत संख्या ७६ हजार ६ सय ८४ मात्रै हो । यो मतसंख्याका आधारमा
अघिल्लो चुनावमा राप्रपा नेपालको मत प्रतिशत ० दशमलव ७४ थियो ।आगामी
चुनावमा ठुलै प्रगति गरेर ७६ हजारबाट तेब्बर मत बृद्धि गरेको अवस्थामा पनि
राप्रपा नेपालको मत राप्रपा वा सदभावना पार्टीको हाराहारी मात्रै पुग्नेछ ।
स्मरणीय छ, कमल थापाले आफनै गृहजिल्ला मकवानपुरमा ३८ सय मत मात्र ल्याएका
थिए । आफनै क्षेत्रमा उनको जमानत जफत भएको थियो । मकवानपुर १ मा राप्रपा
नेपाल ५ औं स्थानमा थियो । कमल थापाको क्षेत्र नं ३ मा पार्टी चौथो स्थानमा
थियो । त्यसैगरी कमल थापा आफैं उठेको काठमाडौंको क्षेत्र नं ५ मा ३ हजार ९
सय २५ मत ल्याएर उनी चौथो स्थानमा खुम्चिएका थिए ।गणतन्त्र
नेपालमा पनि राजतन्त्र फर्काउने धार भएकाले निश्चय नै यसबीचमा राप्रपा
नेपालको चर्चा चुलिएको छ । अध्यक्ष कमल थापा राष्ट्रिय चर्चामा छन् । तर,
चुनावी राजनीतिको गणित भने अर्कै हुन्छ । चुनाव जित्न चर्चा मात्र
प्रर्याप्त छैन । आफनो निर्वाचन क्षेत्रमा सँगठन, जनाधार र लोकप्रियता
हुनुपर्छ । चर्चाको चुलिमै पुगे पनि कमल थापाको चुनावी गणित कमजोर नै रहेको
माथिको तथ्यांकले बताउँछन् । चतुर राजनीतिक खेलाडी कमललाई आफ्नो ‘हैसियत’
राम्ररी थाहा छ । प्रत्यक्षमा लड्दा आफु हारेमा राजा फर्काउने र संघीयता
तुहाउने आफनो मिसन फेल हुने भएकाले उनी समानुपातिकको शरणमा पुगेको बुझिएको छ
। कमललाई उचाल्ने शक्ति केन्द्रहरुले पनि उनलाई चुनाव हारेर अहिलेको छवी
कमजोर नबनाउन सुझाव दिएको बुझिन्छ ।प्रत्यक्षबाट
समानुपातीकको शरणमा जाने मनस्थितिमा कमलको चुनावी नारापनि विरोधाभाषपुर्ण छ
। उनको नारा छ, ‘सर्वधर्म, समभाव एवम धार्मीक स्वतन्त्रतासहितको सनातन
हिन्दूराष्ट्र, राजसंस्थासहितको प्रजातन्त्र, राष्ट्रिय अखण्डता एवम उदार
आर्थीक नीतिको धरातलमा समृद्ध नेपालको निर्माण ।’ हिन्दु राष्ट्र घोषणा
गरेपछि सर्वधर्म, समभाव र धार्मीक स्वतन्त्रता कसरी हुन्छ ?
राजसंस्थासहितको प्रजातन्त्र अहिले नारायणहीटी संग्राहलयमा मात्र छ ।
संघीयताको
बिरोध गर्दै आएको जनमोर्चा नेपालका अध्यक्ष चित्रबहादुर केसी पनि यसपटक
समानुपातिकबाटै उम्मेदवारी दिएकाछन् । उनी अघिल्लो संविधानसभा निर्वाचनमा
बाग्लुङबाट निर्वाचित भएका थिए । उनी बागलुङ जिल्लाको निर्वाचन क्षेत्र नं २
बाट प्रतिनिधी सभा सदस्य र संविधानसभा सदस्यमा निर्वाचित भैसकेका नेता
हुन् । २०५१ सालमा प्रतिनिधिसभा सदस्यको चुनावमा उनी नेपाली कांग्रेसका
मिनबहादुर केसीसँग पराजीत भए पनि २०५६ को प्रतिनिधी सभाको चुनावमा भने
नेपाली कांग्रेसकै उम्मेदवार गोपाल सापकोटालाई पराजित गरी संसदमा पुगेका
थिए । २०६४ सालको पहिलो संविधानसभाको चुनावमा उनी नेपाली कांग्रेसकै
उम्मेदवारलाई हराएर निर्वाचित भएका थिए । उनले २०५६ र २०६४ को चुनावमा
धुल्लुवास्कोट गाविसलगायतका केहि बुथहरु कब्जा गरेर चुनाव जितेको अरोप पनि
लागेको थियो ।यसबीचमा
चित्रबहादुर संघीयताको विरोध गर्दै हिंडे । संघीयताको विरोध गरे पनि
उनीसँग त्यसको ठोस तर्क भने छैन । ‘संघीयताले देश टुक्रिन्छ’ भन्नुबाहेक
उनीसँग अर्को कुनै तर्क रहेन । नेपाली समाजका व्याप्त जातिय, सांस्कृतिक,
भौगोलिक, लैंगीक र सामुदायीक विभेद र अनतरविरोधको गहिरो अध्ययन गर्ने जो
कोही पनि नेपालमा पहिचानसहितको संघीयताको अपरिहार्यता नै देख्छन् । शेर्पा,
तामाङ, मगर, गुरुङ, राइ, लिम्बु संघीयताको पक्षमा छन् । मैथीली, भोजपुरी,
अवधी, थारु आ-आफनो समुदायको हितका लागि अघि बढेका छन् । नेवारहरुको त्यस्तै
माग छ । मधेशका जनतामा नयाँ जागरण पलाएको छ ।चारैतिर
संघीयताको पक्षमा गगनभेदी नारा गुंजीरहेको बेला बुढा नेता चित्रबहादुर
‘बकुल्लाको बथानमा एक्लो काग’ झैं ‘संघीयताले देश टुक्रन्छ’ भन्दै
कराइरहेका छन् । न त उनले आफनो दावीलाई सैद्धान्तिक, वैचारिक र तथ्यगत
रुपमा पुष्टी गर्न सकेका छ्न, न त आफ्नो विचारमा जनताको विश्वास जित्न
सकेका छन् । हेर्दा, मिलनसार, आकर्षक बाक पटुता, मिठो बोली र सोझो
नेताजस्ता देखिने चित्रबहादुर पृथक देखिनकै लागि समयको प्रवाहभन्दा बिपरीत
ध्रुवमा खडा भएको स्पष्ट देखिन्छ ।एक
राजनीतिक विश्लेषकका अनुसार यसको गहिरो मनोवैज्ञानिक कारण छ । आफुभन्दा
कनिष्ठ नेताहरु प्रचण्ड, बाबुरामले जनयुद्ध थाल्दा उनी विपक्षमा खडा भए ।
तिनै कनिष्ठ नेताले जनयुद्धलाई उचाइमा पुर्याए । जनतामा प्रचण्ड र
बाबुरामकै पकड बलियो बन्दै गयो । हेर्दा हेर्दै एमाले र काँग्रेसजस्ता ठुला
दललाई पनि माथ गर्दै एमाओवादी पहिलो पार्टी बन्यो । यसले मोहन विक्रम सिंह
र चित्रबहादुर केसीलगायतका पुराना कम्युनिष्ट नेतामा इश्र्या, जलन र
व्यक्तित्वकै कोणबाट पनि निराशा पैदा गर्यो । हिजोका चल्लाले सिंगो
क्रान्ति हाँकेपछि चित्रबहादुर केसीजस्ता नेतामा अहंकार पलाउन थाल्यो ।
त्यसैले प्रचण्ड र बाबुरामका एजेन्डालाई कसरी गलत सावित गर्ने ? अनी
प्रचण्ड र बाबुरामभन्दा विपरीत धुर्वमा कसरी खडा हुने ? चित्रहादुरले उपाय
निकाले, संघीयताको विरोध ।हामी
सबैलाई थाहा छ, कोही पनि नेपाली देश टुक्रिएको हेर्न चाहदैन । हरेक नेपाली
आफनो मुलुक अखण्ड भएको हेर्न चाहन्छ । जनताको यही संवेदनामा खेलेर
चित्रबहादुर लामो समयदेखि हल्ला गरिरहेका छन, ‘संघीयताले देश टुक्रिन्छ ।’
संघीयताले देश टुक्रिने भए भारत पनि टुक्रिसक्ने थियो । छिमेकी मुलुककै
उदाहरण हेरेर पनि हामी भन्न सक्छौं, संघीयतामा जाँदा देश टुक्रिदैन । तैपनि
यस्ता हौवा चलाएर चित्रबहादुरले नेपाली राजनीतिको परिवर्तनको प्रकृयालाई
अन्यौलमा राख्ने सानो तिनो कोशीस गरी नै रहे ।
किन डराए कमल थापा ?
कमल
थापा पनि जनता संग जान डराएका छन् । पहाडी जिल्लामा चुनावमा जान नसके पछि
उनि मेची महाकाली कथित रथ यात्रामा निस्किए । राजमार्ग हुँदै गाडीमा बसेर
उनी संघीयताको बिरोध गर्दै हिडे । उनलाई जनताले पहिचान र संघीयताको बिरोध
गरेकोमा ठाँउ-ठाँउमा कालो झण्डा र नाराबाजी गर्दै बिरोध गरेका थिए ।
किन डराए चित्रबहादुर ?
निर्वाचन
आयोगमा दोस्रो संविधानसभा निर्वाचन प्रयोजनका लागि एक सय ३० दल दर्ता भएका
छन् । अघिल्लो संविधानसभा निर्वाचनमा ३३ दलले प्रतिनिधित्व गरेका थिए ।
तिमध्ये परी थापाले नेतृत्व गरेको नेकपा एकीकृत दल यसपटक निर्वाचन आयोगमा
दर्ता भएको छैन । यसपाली साना दलका अधिकांश नेत समानुपातिककै शरणमा पुगेका
छन् । राप्रपा अध्यक्ष सूर्यबहादुर थापाले धनकुटा २ बाट समानुपातिकमा
उम्मेदवारी दिएकाछन् । अघिल्लो संविधानसभा निर्वाचनमा थापा धनकुटा
२ बाट पराजित भएका थिए ।
चित्रबहादुर
आफैलाई भने राम्ररी थाहा छ, जनता संघीयताकै पक्षमा छन् । संघीयताको विरोध
गर्दै गाउँ गाउँमा जाँदा उनलाई जनताले धेरै पटक लखेटे । यो कुरा बुझेका
उनलाई यसपाली निर्वाचनमा आफुले भोट नपाउने पक्का विश्वास भइसकेको छ ।
त्यसैले निर्वाचनमा हार्नुभन्दा समानुपातिकमा उठनु हितकार ठानेका हुन् ।
प्रत्यक्षतर्फ खडा हुन नसक्ने अवस्था भएपछि केही समयअघि बुटवलको एक
कार्यक्रममा चित्रबहादुरले भनेका थिए, ‘एउटै क्षेत्रबाट चुनाव लड्दा धेरैले
मलाई भोट दिन नपाएको गुनासो गरे । म अब सबैले भोट दिन पाउने गरी उठ्ने छु,
अब मलाई सबैले भोट दिन पाउनु हुनेछ ।’ यसो भन्नुको अर्थ हो, समानुपातिकमा
लड्ने ।
कुनैपनि
राजनीतिक दलको प्रमुख प्रत्यक्ष निर्वाचनबाट भागेर समानुपातिकबाट
संविधानसभामा पुग्न खोज्छ भने त्यसको एउटै अर्थ हो, उसमा आत्मविश्वासको कमी
हुनु । चित्रबहादुर केसीको ठाउँमा प्रत्यक्षतर्फ जनमोर्चाले नरबहादुर
पुनलाई उठाएका छन् । नरबहादुर जनमोर्चाको माउ पार्टी नेकपा मसालका
पोलिटब्यूरो सदस्य हुन ।गणतन्त्रको
सुदृढीकरण, राष्ट्रियताको रक्षा र संघीयताको विरोध । यो हो जनमोर्चाको
चुनावी नारा । तर, यो आफैमा बाझिएको नारो हो । संघीयताको विरोध गरेर न त
गणतन्त्र सुदृढ हुन्छ, न राष्ट्रियता रक्षा हुन्छ । संघीयताको विरोध गर्नु
भनेको मुलुकलाई एकात्मक केन्द्रिकृत राज्यतर्फ फर्काउनु हो । अर्थात
राजतन्त्र फर्काउनु हो । राजतन्त्र फर्किएपछि कसरी हुन्छ, गणतन्त्रको
सुदृढीकरण ? तैपनि राजमोले यस्ता विरोधाभास नारा उरालेर जनतालाई गुमराहमा
राख्दै आएको छ ।
आदिबासिका मुख्य दुश्मन
संघीयता
पक्षधर आदिबासिहरु कमल थापा र चित्रबहादुर केसीलाई मुख्य दुश्मन नै
ठान्छन् । त्यसैगरी एमाले र काँग्रेसभित्रका संघीयताविरोधीलाई पनि उनीहरु
मन पराउँदैनन । गत वैशाखमा राष्ट्रीय जनमुक्ती पार्टीले जनमोर्चाका अध्यक्ष
चित्रबहादुर केसी र राप्रपा नेपालका अध्यक्ष कमल थापालगायतका संघीयता
विरोधीलाई फाँसी दिने चेतावनी दिएको थियो । सो पार्टीका अध्यक्ष एमएस
थापाले त्यस्तो चेतावनी दिएका थिए । नभन्दै, त्यो पार्टीले चित्रबहादुर र
कमल थापालगायतका संघीयता विरोधीको पुत्ला बनाएर फाँसी पनि दिएको थियो ।
त्यसैगरी तत्कालीन नेपाल आदिवासी जनजाती महासंघका महासचिव आङकाजी शेर्पाले
जनमोर्चाका चित्रबहादुर केसी र राप्रपा नेपालका कमल थापा नेपाली जनताको
प्रमुख दुश्मन भएको बताएका थिए । केही समयअघि रुकुममा शेर्पाले भनेका थिए,
‘विभिन्न पार्टीका प्रतिगामीहरु संघीयता विरोधीको रुपमा देखिएको भए पनि
प्रत्यक्ष दुश्मन भने केसी र थापा नै हुन ।’
No comments:
Post a Comment